Pierwszy krok w chmurach 

ABSOLWENT DO .....PRACY.
PRACA DLA ....ABSOLWENTA.

Potwierdzeniem właściwego doboru kierunków kształcenia w uczelni byłby fakt zapewnienia zatrudnienia, zgodnie z wykształceniem, każdemu absolwentowi. Rzeczywistość w Polsce w 2002 roku przedstawia się w tym względzie niestety w ciemnych kolorach.

Od kilku lat funkcjonuje w Polsce specjalny rządowy program mający na celu zwiększenia szans na zatrudnienie absolwentów. Tegoroczny program „Pierwsza praca”, przeznaczony jest przede wszystkim dla absolwentów szkół wszystkich szczebli ponadgimnazjalnych. W roku 2002 szkoły takie ukończy ok. 900 tysięcy osób. Należy oczekiwać, że ponad 500 tysięcy z nich będzie potrzebowało pomocy w uzyskaniu pracy .

Program „Pierwsza praca” w ramach dostępnych (zagwarantowanych) środków finansowych daje szansę na zdobycie pierwszego doświadczenia zawodowego w formie subsydiowanego stażu, subsydiowanej pracy lub wolontariatu a także samodzielnej działalności gospodarczej, dla 120-150 tysięcy młodych ludzi. Zagwarantowane środki na ten cel, to nieco ponad 330 mln złotych (Fundusz Pracy, Phare, Spójność Społeczna - Gospodarcza, pożyczka Banku Światowego na Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich). 

A jak w Zamościu? W ramach tego programu pracę na 3 do 4 miesięcy uzyskało 312 osób, dla porównania, tylko Wyższą Szkołę Zarządzania i Administracji w Zamościu ukończyło w bieżącym roku 895 osób (dane z lipca 2002 r.). W naszej uczelni, w ramach programu „Pierwsza praca” znalazło zatrudnienie w Centrum Badawczo-Szkoleniowym WSZiA, czterech naszych, tegorocznych absolwentów. Są to: Emila Wnuk, Paweł Pakuła, Marcin Malinowski i  Jarosław Szajner. Absolwenci zajmują się marketingową stroną działalności CBS WSZiA, informują o studiach podyplomowych realizowanych przez naszą uczelnię, współpracują przy opracowywaniu wydawnictw uczelnianych, wykonują prace administracyjne. Staż w naszej uczelni wymusza poznanie przez praktykantów przepisów prawa obowiązującego w WSZiA i procedur ISO 9001-2000. Stażyści udzielają również informacji w ramach działającego przy CBS WSZiA Regionalnego Centrum Informacji Europejskiej. 

Zapewnienie pełnego zatrudnienia absolwentom polskich uczelni w ramach takich programów jak „Pierwsza praca”, to konieczność uruchomienia znacznie większych środków finansowych. Sławna „dziura budżetowa 2002” zmniejszyła również środki finansowe na ten cel. Generalnie, program ze wszech miar jest potrzebny. Młody absolwent wyższej uczelni jest, a raczej winien być dla kraju, bardzo cennym człowiekiem, którego wiedzę należy szybko i dobrze wykorzystać dla rozwoju gospodarczego i społecznego państwa. Absolwent bez pracy to również problem natury moralnej. Młodzież ta ma głębokie poczucie krzywdy, bowiem włożyła w wykształcenie ogrom pracy i wyrzeczeń, posiada marzenia i potrzebę pokazania swojej osobowości i potencjału przedsiębiorczości.

Pozostaje nam apelować do rządzących na każdym szczeblu, a szczególnie do posłów o uchwalanie takiego prawa, które w sposób jednoznaczny usunie bariery wzrostu gospodarczego w Polsce. Jest to jedyny, realny kierunek działań mogących tworzyć nowe miejsca pracy.

Program „Pierwsza praca” jest generalnie oceniany pozytywnie. Tak naprawdę, to jest dopiero pierwszy krok do pierwszej, prawdziwej pracy. A co dalej? 

1. DIAGNOZA
   
   Powszechne stało się inwestowanie w wyższe wykształcenie w przekonaniu, że daje to szansę na coraz trudniejszym i wymagającym rynku pracy. Jednakże bezrobocie szybko rośnie także w grupie absolwentów szkół wyższych. Ogromne trudności w znalezieniu pracy mają nawet studenci kończący renomowane uczelnie i dotychczas poszukiwane specjalności. Gdy nawet solidne wykształcenie wyższe nie daje już pracy, państwo musi podjąć działania radykalne.
   
   

2. CELE I OCZEKIWANE EFEKTY
   
   Podstawowym celem programu „Pierwsza Praca” jest nie dopuszczenie do tego, aby absolwenci szkół stawali się i pozostawali bezrobotnymi. Niezbędne jest więc zwiększenie szans absolwentów na uzyskanie pierwszego doświadczenia zawodowego oraz objęcie usługami aktywizującymi wszystkich zarejestrowanych absolwentów najpóźniej przed upływem 6 miesięcy od momentu rejestracji.
   
   Nawet okresowe zatrudnienie czy praca w charakterze stażysty lub wolontariusza spełniają istotną rolę: po pierwsze pozwalają natychmiast testować wiedzę i umiejętności zdobyte w szkole i w razie potrzeby - stanowią ukierunkowanie dla dalszej działalności edukacyjnej, po drugie - stanowią źródło samodzielnie uzyskanych dochodów i motywują do szybkiego pozyskania kolejnego miejsca pracy, po trzecie - poprzez udokumentowanie określonego czasu praktyki zawodowej przełamują zaklęty krąg, po którym dotychczas porusza się większość absolwentów, w ramach którego pracodawca nie zatrudnia osoby bez doświadczenia, a absolwent wciąż nie ma szans zdobycia pierwszego doświadczenia.
   
   Intencją programu „Pierwsza Praca” jest pobudzenie aktywności lokalnej w kreowaniu projektów aktywizacji zawodowej, a także uruchomienie mechanizmów rozwiązywania lokalnych problemów społecznych poprzez angażowanie młodych osób do pracy w organizacjach pozarządowych w charakterze wolontariuszy. Z drugiej strony działania zawarte w programie „Pierwsza Praca” promować będą mechanizmy prozatrudnieniowe. Zasadniczym z nich jest czasowe obniżenie kosztów dodatkowego zatrudnienia absolwentów w małych i średnich firmach, co może stać się jednym z impulsów rozwojowych gospodarki.
   Program „Pierwsza Praca” jest jednym z instrumentów realizacji Narodowej Strategii Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich 2000-2006, opartej na Europejskiej Strategii Zatrudnienia. Zgodnie z wytycznymi w sprawie zatrudnienia na rok 2002, przyjętymi przez Radę i Parlament Europejski, młodzi ludzie wchodzący na rynek pracy są przedmiotem szczególnej troski krajów członkowskich.

Zakłada się, że z ogólnej liczby ok. 900 tys. tegorocznych absolwentów:

• 280 tys. będzie kontynuowało naukę,

• 100 tys. podejmie pracę na otwartym rynku pracy (niezależnie od stosowania instrumentów wsparcia) lub nie będzie zainteresowane pracą,

• 360 tys. rejestrujących się w urzędach pracy otrzyma możliwość skorzystania z udziału w programie „Absolwent”

• 65 tys. podejmie pracę dzięki zachętom zawartym w ustawie o ułatwianiu zatrudnienia absolwentów szkół (ok. 55 tys. - refundacja pracodawcom ze środków Funduszu Pracy części składki na ubezpieczenie społeczne i ok. 10 tys. refundacja składki w przypadku samozatrudnienia),

• blisko 25 tys. podejmie pracę okresową lub staż dzięki zachętom wynikającym z ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (refundacja wynagrodzeń, stypendia stażowe - z Funduszu Pracy) lub rozpocznie własną działalność gospodarczą dzięki pożyczce z Funduszu Pracy,

• ponad 20 tys. ukończy szkolenia zawodowe (finansowane z Funduszu Pracy),

• 15 tys. podejmie działalność gospodarczą dzięki specjalnemu systemowi kredytów, poręczeń kredytowych i mikropożyczek,

• blisko 50 tys. podejmie pracę okresową, staż lub naukę dzięki wsparciu wynikającemu z rozporządzenia o podziale środków obecnej rezerwy uwłaszczeniowej pożyczki z Banku Rozwoju,

• ponad 25 tys. skorzysta z udziału w wojewódzkich i krajowym programach Phare i Banku Światowego

• 2 tys. skorzysta z możliwości wyjazdu do pracy za granicę w ramach umów międzynarodowych,

• 10 tys. podejmie działalność w charakterze wolontariusza.

3. DZIAŁANIA
   
   Skala bezrobocia absolwentów szkół nakazuje podjęcie natychmiastowych kompleksowych działań, spełniających następujące kluczowe kryteria:
   - muszą przyczyniać się do aktywizacji zawodowej i nie mogą przeszkadzać ożywianiu gospodarki,
   - powinny sprzyjać realizacji innych ważnych celów gospodarczych i społecznych,
   - powinny stwarzać warunki dla efektywnego wykorzystania środków publicznych.
   Oznacza to, że działania przewidywane w programie „Pierwsza Praca” muszą zostać dobrze ukierunkowane a zastosowane instrumenty muszą być proste, możliwe do szybkiego uruchomienia oraz nie mogą generować wysokich kosztów administracyjnych.
   Program „Pierwsza Praca” obejmuje pięć następujących segmentów:
   
   A. małe i średnie przedsiębiorstwa
   B. samozatrudnienie
   C. kształcenie
   D. wolontariat
   E. informacja, poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy

W obecnych warunkach tylko małe i średnie przedsiębiorstwa1 (MSP) prywatne są w stanie w znaczącej skali absorbować osoby wchodzące na rynek pracy. Jednakże wysokie koszty pracy – zwłaszcza w przypadku zatrudniania osób bez doświadczenia zawodowego – są czynnikiem szczególnie zniechęcającym do przyjmowania takich osób. Konieczne są więc działania, które wyraźnie obniżą koszty zatrudnienia absolwentów przez małych i średnich przedsiębiorców. Punktem wyjścia do sformułowania pakietu była rzetelna ocena zalet i wad tych instrumentów oparta na doświadczeniach urzędów pracy. 

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej opracuje wskazówki (standardy) dotyczące posługiwania się tymi instrumentami w ramach programu „Pierwsza Praca”. Urzędy pracy - w zależności od oceny sytuacji na lokalnym i regionalnym rynku pracy - powinny samodzielnie wybierać taki zestaw instrumentów, który przyniesie najlepsze rezultaty.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej we współpracy z Ministerstwem Ochrony Środowiska przygotuje program zatrudnienia (w formie staży, praktyk i/lub prac interwencyjnych) absolwentów przy zalesianiu i konserwacji lasów.

Skłonność pracodawców do przyjmowania nowych pracowników powinna wzrosnąć także dzięki planowanym zmianom w Kodeksie pracy, wychodzącym naprzeciw zgłaszanym od dawna oczekiwaniom środowisk pracodawców. 

Uregulowanie kwestii stosunku pracy czasowej i pracownika czasowego, a w ślad za tym - agencji pracy czasowej będzie także miało istotne znaczenie w zwiększeniu szans absolwentów na rynku pracy. Już dziś młodzież jest głównym odbiorcą ofert pracy czasowej. Doświadczenia krajów zachodnich wskazują, że agencje pracy czasowej znaczącą wpływają na zwiększenie elastyczności, a tym samym chłonności rynku pracy. 

Dodatkową możliwość odbywania praktyki zawodowej i uzyskiwania doświadczenia zawodowego stwarzają dwustronne umowy z krajami UE, przewidujące zatrudnianie w ramach staży (przegląd umów w aneksie - część II). Dają one szansę na pracę blisko 2,5 tysiącu absolwentom.

⁽¹⁾ dla celów niniejszego dokumentu przyjmuje się definicję małego i średniego przedsiębiorstwa zgodnie z zawartą w ustawie z dnia 19 listopada 1999r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz.U.101 z 1999, poz. 1178). Zgodnie z art. 54 za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w poprzednim roku obrotowym: 1. Zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz 2. Osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 7 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 5 milionów EURO. Nie uważa się jednak za małego, przedsiębiorcy, który w którym przedsiębiorcy inni niż mali posiadają: 1. Więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji, 2. Prawa do ponad 25% udziału w zysku, 3. Więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).
Natomiast zgodnie z art. 55 za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, nie będącego małym przedsiębiorcą, który w poprzednim roku obrotowym: 1. Zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz 2. Osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 40 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości z złotych 27 milionów EURO. Nie uważa się jednak za średniego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali i średni posiadają: 1. Więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji, 2. Prawa do ponad 25% udziału w zysku, 3. Więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników lub akcjonariuszy.